İstənilən ölkənin milli valyutası iqtisadi göstəricidir, iqtisadi institutları, birjası, qiymətli kağızlar bazarı olan dövlətlərdə məzənnə bazar iqtisadiyyatı qanunlarına görə tənzimlənir, hökumətlər məzənnə siyasətinə iqtisadi alətlərlə müdaxilə edir – milli valyutanı möhkəmləndirmək istəyəndə birjalardan dollar-avro satır, təklif artır, milli valyuta möhkəmlənir, yox əgər milli valyutanın dəyərdən düşməsi ümumi iqtisadi stratejiya üçün lazımdırsa, o zaman özü birjadan dollar-avro almağa başlayır, valyuta təklifi azalır, deməli milli valyutalar ucuzlaşmağa başlayır.
Bizdə manatın məzənnəsini iqtisadi alət olmaqdan çıxarıb siyasi sabitlik göstəricisinə, simvoluna çeviriblər - ən böyük problem məhz budur. Bizdə birjalarda məzənnə müyyən edilmir, edilə də bilməz – bunun üçün yüzlərlə-minlərlə valyuta satan və alan oyunçular, iqtisadi subyektlər lazımdır. Bizdə isə bir satıcı var – Mərkəzi Bank büdcəyə manat köçürmək üçün Neft Fondunun valyutasını satır, cəmi 30 alıcı var – Mərkəzi Bank o valyutanı ancaq Banklara satır. Yəni, 1 satıcı, 30 alıcı olan, əvvəlcədən də nə qədər dollar satılacağı məlum olan primitiv hərrac sistemində “üzən məzənnə” rejimi mümkün deyil.
Manatı uzun zaman sabit saxlamaq olar – bunun üçün Neft Fondunda dollar ehtiyatı var, amma bu addım iqtisadi olaraq məntiqlidirmi?! İndiki karantin rejimində ola bilər ki, bəli, məntiqlidir – zatən sosial problemlər artıb, işsizlik çoxalıb, dollar da qalxsa inflyasiya, qiymət artımı sürətlənəcək. Amma Dünya da, Azərbaycan da uzun zaman karantində qala bilməz axı – iqtisadiyyat çökür, gec-tez iqtisadi münasibətləri yenidən işə salmaq lazım olacaq, bəs o zaman “sabit manat” bizə nə verəcək?! Əgər Azərbaycan qeyri-neft istehsalını və ixracını artırmaq istəyirsə, “bahalı manat” ciddi əngələ çevrilir – qonşu ölkələrdə, Rusiya, Türkiyə, Gürcüstan, Qazaxstanda milli valyutalar 15-25% arasında artıq dəyər itirib, bu ölkələrə bizim istehsalçılar, aqrar sektor bu şərtlərlə necə ixaracat edəcək?! Tam tərsi – həmin ölkələrin milli valyutaları ucuzlaşıb deyə, onlardan ölkəmizə ixrac artacaq, qonşulardan ixrac etmək daha ucuz və sərfəli olacaq. Axı biz bu yolu 2005-2015-ci illərdə getmişik, axı gördük ki, fərx etdiyimiz “bahalı manat” bizi idxaldan kəskin asılı vəziyyətə gətirdi, daxili istehsalı məhv etdi, istehsalı bahalı və sərfəli olmayan hala gətirdi – bundan dərs çıxardıqmı?! Təəssüf ki, yox...
Natiq Cəfərli
İqtisadçı
29 Mart 16:59
29 Mart 16:51
29 Mart 16:44
29 Mart 16:34
29 Mart 16:26
29 Mart 16:24
29 Mart 16:07
29 Mart 15:54
29 Mart 15:13
29 Mart 15:00
29 Mart 14:50
29 Mart 14:14
29 Mart 14:11
29 Mart 14:09
29 Mart 14:03
29 Mart 14:00
29 Mart 13:59
29 Mart 13:55
29 Mart 13:52
29 Mart 13:49
29 Mart 13:42
29 Mart 13:41
29 Mart 13:35
29 Mart 13:33
29 Mart 13:31
29 Mart 13:27
29 Mart 13:25
29 Mart 13:17
29 Mart 13:16
29 Mart 13:11
29 Mart 13:06
29 Mart 13:04
29 Mart 12:59
29 Mart 12:57
29 Mart 12:54
29 Mart 12:43
29 Mart 12:40
29 Mart 12:30
29 Mart 12:23
29 Mart 12:20
29 Mart 12:17
29 Mart 12:11
29 Mart 12:10
29 Mart 11:59
29 Mart 11:57
29 Mart 11:55
29 Mart 11:53
29 Mart 11:47
29 Mart 11:44
29 Mart 11:43
29 Mart 11:31
29 Mart 11:28
29 Mart 11:20
29 Mart 11:18
29 Mart 11:06
29 Mart 10:56
29 Mart 10:47
29 Mart 10:24
29 Mart 10:10
29 Mart 10:08
29 Mart 10:02
29 Mart 10:00
29 Mart 09:46
29 Mart 09:43
29 Mart 09:39
29 Mart 09:34
29 Mart 09:29
29 Mart 09:21
29 Mart 09:19
29 Mart 09:18
29 Mart 09:17
29 Mart 09:16
29 Mart 09:11
29 Mart 09:07
29 Mart 09:00
29 Mart 08:57
29 Mart 08:53
29 Mart 08:51
29 Mart 08:49
29 Mart 08:45
29 Mart 08:39
29 Mart 08:33
29 Mart 08:29
29 Mart 08:25
29 Mart 08:19
29 Mart 08:15
29 Mart 08:10
29 Mart 08:09
29 Mart 08:06
29 Mart 08:02
29 Mart 08:02
29 Mart 07:18
29 Mart 07:16
29 Mart 07:14
29 Mart 07:11
29 Mart 07:08
29 Mart 07:06
29 Mart 00:03
28 Mart 23:59
28 Mart 23:24
28 Mart 22:58
28 Mart 22:23
28 Mart 20:43
28 Mart 20:38
28 Mart 20:33
28 Mart 19:53
28 Mart 19:51
28 Mart 19:46
28 Mart 19:43
28 Mart 19:41
28 Mart 19:40
28 Mart 19:25
28 Mart 19:16
28 Mart 19:07
28 Mart 19:05
28 Mart 19:03
28 Mart 18:41
28 Mart 17:53
28 Mart 17:42
28 Mart 17:23
28 Mart 17:10
28 Mart 17:05
28 Mart 16:54
28 Mart 16:53
28 Mart 16:52
28 Mart 16:47
28 Mart 16:43
28 Mart 16:38
28 Mart 16:33
28 Mart 16:22
28 Mart 16:19
28 Mart 16:16
28 Mart 15:53
28 Mart 15:52
28 Mart 15:40
28 Mart 15:23
28 Mart 15:01
28 Mart 14:59
28 Mart 14:54
28 Mart 14:52
28 Mart 14:24
28 Mart 14:20
28 Mart 13:57
28 Mart 13:37
28 Mart 13:30
28 Mart 13:27
28 Mart 13:02
28 Mart 12:57
28 Mart 12:53
28 Mart 12:42
Ən son xəbərləri səhifəmizdən də izləyin