Natiq Cəfərli: ""Ziyalı" sözünə qarşıyam"

"Ziyalı", "ziyalılar" sözü sovetlərin "intelligent" "intellingensiya" sözlərinin dilimizdə ekvivalentidir. Sovetlər yeni qurulanda bu sözlər, hətta təhqir kimi işlədilirdi, burjuaziyanın qalığı kimi təqdim edilirdi. Sonra bolşeviklər başa düşdülər ki, bu anlayışı aşağılamaqdansa, öz təbliğat maşınının elementinə çevirmək daha məntiqli olar. Ona görə də 1920-ci illərin ortalarından şairləri, yazıçıları, alimləri “intelligent” kimi, onları xüsusi bir alt sinif – “intelligensiya” kimi təqdim etməyə başladılar. Onlar da öz əsərləri, publik çıxışları ilə sovetləri təbliğ etməyə başladılar, əvəzində isə fəxri adlar, evlər, maşınlar, kurortlarda pulsuz dincəlmək hüququ, Lenin-Stalin adına təqaüdlər qazandılar. Sovet Azərbaycanında da eyni yanaşma idi, ümumi bolşevik xəttə azacıq təhlükə yaradan Müşfiqləri, Cavidləri məhv etdilər, amma Vurğunları, Rzaları göylərə qaldırıb əsl “ziyalı” donu biçdilər. SSRİ-nin dağılması zamanı xalqın gözləntisi yenə ziyalılara yönəldi, bəzi şairlər, yazıçılar, alimlər ölkəmizin müstəqilliyi üçün aparılan mübarizədə özünəməxsus rol aldılar, kömək oldular, onlara bu məsələdə təşəkkür düşür. Amma müstəqillik əldə etdiyimizdən bəri “sovet ziyalısı” tipi və yanaşması dəyişmədi – yenə sistemə qulluq edənlər fəxri adlar, evlər, bağlar, maşınlar, xarici səfərlər əldə etməyə başladılar. Yəni, “ziyalı” sistemə inteqrə olunmuş şəxslərə çevrildilər, amma Aydın ola bilmədilər, sovetlərdən qalmış fəxri adlar ləğv edilmədi, ziyalılar məhz Aydınlara çevrilmədilər! Mənim üçün ziyalı və aydın tam fərqli məsələlərdir, tam fərqli anlayışlardır, ümumiyyətlə, ziyalı sözünə qarşıyam, Aydın sözü daha doğru, daha məntiqlidir".

Pravda.az-ın xəbərinə görə, bunu ekspert Natiq Cəfərli bildirib.

"Aydınlar cəmiyyətə, xalqa, dövlətə lazım olandan, bacardıqlarından da çox şey verənlər, amma layiq olduqlarından az şey əldə edənlər - fikir adamlarıdır. Bu gün məhz Aydınların defisiti yaranıb, “ziyalı” çoxdur, amma ölkənin, cəmiyyətin gələcəyinə işıq tutan, aydınlatan insanların qıtlığı var. Siyasətçilərin əksəriyyəti populist, şair-yazıçıların əksəriyyəti sistemdaxili, incəsənət adamlarının əksəriyyəti isə bayağı və düşükdürlər. Vətəndaşı düşünərək formalaşdıran əsərlər, kinofilmlər, tamaşalar, mahnılar, operalar, baletlər yox dərəcəsindədir. Bütün bunların qıtlığı isə düşüncəni, siyasi-ictimai diskursu bayağı edir, səviyyəsini aşağı salır. Gənc yazıçılar sovetdənqalma yazarları haqlı tənqid edirlər, amma özləri ictimai fikri, sözün yaxşı mənasında, alt-üst edən, beyinlərdə fırtına yaradan əsərlər yaza bilmirlər. Gənc rejissorlar sovet filmlərini bəyənmirlər, amma baxandan sonra günlərlə beyinini deşən, səni düşünməyə vadar edən əsərlər yarada bilmirlər. Sanki yeni nəslin davası köhnə “ziyalıları” silmək, onların yerini tutataq sistemin yaratdığı üstünlüklərdən bəhrənlənmək mübarizəsi kimi görünür, amma onların mücadiləsi Aydın olmaq, xalqımızı aydınlatmaq olmalıdır. Bəlkə də səhv edirəm, amma hiss etdiklərimi sizlərlə bölüşmək istədim, təbii ki, düşünmək, beyinlərdə kritik düşüncə vərdişini yaratmaq üçün – bu vərdiş istənilən toplumun nicatıdır..." - N.Cəfərli qeyd edib.

Kənan

Tarix: 22 May 2022, 18:31

Xəbər lenti